Özbekistan Cumhuriyeti Merkezi Seçim Komisyonu'nun daveti üzerine ve yetkisi doğrultusunda, Azerbaycan, Kazakistan ve Türkiye'den parlamenterlerin yanı sıra TÜRKPA Sekretaryası temsilcilerinden oluşan TÜRKPA Referandum Gözlem Heyeti, Özbekistan'da 30 Nisan 2023 tarihinde düzenlenen Anayasa referandumunun kısa süreli gözlemini gerçekleştirdi.
Misyon, gözlem programı kapsamında Özbekistan Cumhuriyeti Merkezi Seçim Komisyonu Başkanı Zayniddin Nizamkhodjayev ile bir görüşme gerçekleştirdi.
Misyon, Özbekistan'da referandumun düzenlenmesi ve yürütülmesine ilişkin yasal çerçeveyi ve referanduma sunulan Anayasa değişiklik taslaklarını gözden geçirdi. Anayasa değişiklik taslakları, yüksek miktarda teklifin işlenmesine dayalı olarak Anayasa metninin %65'inin güncellenmesi anlamına geliyordu. Bu bağlamda, değişiklik taslakları Anayasa'nın yeni bir versiyonu olarak referanduma sunulmuş ve 30 Nisan 2023 tarihinde "Özbekistan Cumhuriyeti Anayasası Hakkında" Özbekistan Cumhuriyeti Anayasa Kanunu taslağı için referandum yapılmasına karar verilmiştir.
Değişiklik taslağı diğer hususların yanı sıra Özbekistan'ın hukuki statüsü, insan hak ve özgürlüklerinin korunmasına ilişkin hükümlerin güçlendirilmesi, devletin sosyal yükümlülükleri, kamu sağlığının korunması, ekolojik haklar, sivil toplum kuruluşları ve kitle iletişim araçları, zorla çalıştırmanın yasaklanması, özel mülkiyetin dokunulmazlığına ilişkin güvenceler, cumhurbaşkanlığı süresinin beş yıldan yedi yıla uzatılması, yargı bağımsızlığına ilişkin güvencelerin güçlendirilmesi ile ilgiliydi. Taslakta ayrıca parlamentarizmin daha da güçlendirilmesi ve parlamentonun yetkilerinin artırılmasına ilişkin değişiklikler de yer almıştır. Referandum günü Misyon üyeleri Taşkent'teki oy verme merkezlerini ziyaret etmiş ve oy verme merkezlerinin açılması ve oyların sayılması da dahil olmak üzere tüm aşamalarda oy verme sürecini gözlemlemiştir. Misyon oy verme işlemini izlemiş, seçmenler, sandık görevlileri ve yerel gözlemcilerle görüşmüştür. TÜRKPA gözlemcileri, basın mensuplarıyla bir dizi röportajlar gerçekleştirmiştir.
1 Mayıs'ta Misyon, gözlemlerinin ön sonuçları hakkında bir basın toplantısı düzenledi. Misyon, ziyaret edilen seçim merkezlerindeki genel oy verme sürecini olumlu olarak değerlendirmiştir Misyon, referandum yönetim organlarının iyi kaynaklara sahip olduğunu ve referandumun yürütülmesi için profesyonel olarak hazırlandığını kaydetmiştir. MSK'nın alt düzey komisyonların eğitimi, hazırlık sürecinin izlenebilirliği, şeffaflığının sağlanması, referandum yönetim organları tarafından engelli seçmenlerin engelsiz ve bağımsız erişiminin sağlanması için alınan tedbirler konusundaki çalışmalarını takdirle karşılamıştır.
Misyon, Özbekistan Cumhuriyeti'nde 30 Nisan 2023 tarihinde yapılan Anayasa referandumunun Özbekistan Cumhuriyeti'nin ulusal mevzuatına ve uluslararası standartlara uygun olarak gerçekleştirildiği sonucuna varmıştır.
